پرورش قارچ دکمه ای روشی نوین در کسب و کار کشاورزی است. در این مقاله بعد از معرفی قارچ دکمه ای، به بررسی نحوه تولید و پرورش این محصول می‌پردازیم.
مشخصات علمی قارچ دکمه ای به شرح زیر می باشد:
نام علمی Agaricus bisporus
خانواده Agaricaceae
نام انگلیسی The White Button Mushroom
چرخه زندگی قارچ دکمه ای شامل دو مرحله است:
الف) رویشی: هدف از این مرحله، تشکیل و تکمیل شبکه میسیلیومی.
ب) زایشی: باردهی و تولید اندام هایی جهت تولیدمثل.
نام قارچ دکمه ای از شکل ظاهری آن در هنگام جوانی گرفته شده است چون قارچ در مرحله بلوغ، چتری می‌شود.
خواص قارچ خوراکی و اهمیت تغذیه‌ای آنها
قارچ‌های خوراکی دارای مواد با ارزش غذایی زیادی مانند آب،پروتئین املاح و انواع ویتامین‌ها هستند.
آب: محتوای آب قارچ های خوراکی معمولا بین ۷۵ تا ۹۰% محاسبه شده است.
پروتئین: قارچ های خوراکی با میزان پروتئین ۲۵ تا ۳۰ درصدی خود (برحسب وزن خشک) همردیف حبوبات و بالاتر از سبزی‌ها و میوه‌ها قرار گرفته‌اند.
چربی: میزان تری گلیسیریدها و کلسترول در قارچ‌های خوراکی پایین است.
کالری: میزان مواد کالری‌زا نظیر قندها و نشاسته در قارچ‌های خوراکی پایین است.
نمک‌های معدنی: قارچ های خوراکی از نظر محتوای نمک‌های معدنی، غنی هستند به طوری که میزان نمک‌های معدنی در آنها از گوشت بیشتر و دوبرابر سبزی‌ها می‌باشد.
ویتامین‌ها: قارچ های خوراکی حاوی طیف وسیعی از ویتامین‌ها می‌باشند. این ویتامین‌ها شامل: A، K و مقادیر زیادی ویتامین C، B1، B2، B6، بیوتین، پانتونیک اسید، نیاسین و ارگوس ترین (پیش ساز ویتامین D) می‌باشند.
سالن پرورش قارچ دکمه ای
سالن پرورش قارچ دکمه ای به دو صورت در نظر گرفته می شود:
۱) گلخانه‌های پرورش قارچ
۲) سالن‌های ساختمانی (به سه صورت انفرادی، یک طرفه و دوطرفه هستند.)
سیستم های کشت قارچ در سالن های پرورش قارچ،به صورت قفسه ای، جعبه ای، کیسه ای (به شکل کیسه های استوانه ای یا بلوکی) می باشند.
تجهیزات پرورش قارچ دکمه‌ای
سالن‌های پرورش قارچ دکمه‌ای باید به یک سری ابزار و وسایل مجهز باشند که به شرح زیر است:
۱) هواساز: عمل تهویه و هوادهی سالن.
۲) فن سیرکوله: هدف آن جابجایی سریع هوا است.
۳) رطوبت ساز یا مه پاش: ذرات آب را بصورت ریز درآورده و در فضای سالن رها می‌کند.
۴) دماسنج و رطوبت سنج
۵) تجهزات حرارتی: هیتر (برقی–گازی–گازوئیلی)، شوفاژ، بخاری گازی یا گازوئیلی، بخاری مشعل دار، بویلر
۶) تجهیزات سرمایشی: کولر گازی یا آبی، چیلر.
بذر قارچ دکمه‌ای
بذر یا اسپان: آن بخش از اندام های باردهی قارچ، که پرورش دهندگان هنگام کشت در بستر مورد استفاده قرار می‌دهند. اولین بذرپاشی از کشت خالص در سال ۱۹۰۵ در آمریکا تولید شد.
برای تولید بذر قارچ، غلات بعنوان محیط کشت مورد استفاده قرار می‌گیرند.
انواع روش های کاشت اسپان یا بذر در سالن های تولیدی به صورت یک لایه، دولایه، مخلوط، نقطه ای یا لکه ای می باشد.
کمپوست قارچ (بستر پرورش قارچ دکمه ای):
به مخلوط بقایای حیوانی (کود حیوانی) و بقایای گیاهی (کاه و کلش) کمپوست گفته می‌شود. این بستر قادر به تامین حدود زیادی از مواد غذایی مورد نیاز قارچ می‌باشد.
قارچ دکمه ای به دلیل فقدان کلروفیل (هتروتروفیک) قادر به استفاده از کربن هوا به طریق فتوسنتر نیست و بخاطر همین برای تامین مواد غذایی و متابولیسم خود به منابع کربن (کاه و کود حیوانی) وابسته است.
کمپوست در دو فاز آماده می‌شود که در جدول زیر توضیح داده شده است.
| خصوصیات کمپوست | فاز ۱ | فاز ۲ |
| رنگ | قهوه ای تیره | قهوه ای سوخته |
| بو | آمونیاک شدید | بوی علف تازه یا شیرین |
| بافت | با صدای خاصی(قرچ)جدا می‌شود. | به نرمی جدا می‌شود. |
| رطوبت | ۷۲ تا ۷۵% | ۶۷تا۶۸% |
| N | ۱.۶تا۱.۷% | ۲.۲% |
| NH4+ | ۰.۰۱۵ | ۰(۰.۰۱تا۰.۰۴%) |
| PH | ۸.۶ | ۷.۱تا۷.۲ |
| C/N | ۲۰تا۲۲ | ۱۶تا۱۷ |
قیمت کمپوست قارچ دکمه ای
فیمت کمپوست قارچ دکمه ای به موارد زیر بستگی دارد:
- بافت و مواد تشکیل دهنده
- کیفیت و رطوبت مواد تشکیل دهنده
خاک پوششی قارچ
خاک پوششی هیچگونه نقش تغذیه ای از نظر منبع ازت و کربن ندارد. در واقع می‌توان گفت خاک به منظور متوقف کردن رشد رویشی قارچ و وادار کردن میسیلیوم به تولید اندام باردهی است و همچنین تکیه گاه مناسبی را برای استقرار اندام باردهی به وجود می‌آورد.
خاک رطوبت لازم برای تشکیل و رشد اندام باردهی را فراهم می‌کند و از تبخیر رطوبت بستر جلوگیری به عمل می‌آورد (خاک از یک طرف باعث جلوگیری از تبخیر آب درکمپوست شده و ازطرفی با تبخیر آب موجود در داخل خود رطوبت هوا را بخصوص در نزدیکی سطح خاک افزایش می‌دهد.)
ترکیب خاک پوششی قارچ: پیت، خاک رس، لوم (ماسه، رس، هوموس)، سنگ گچ، ماسه (گاهی پرلیت بجای شن و ماسه)
مراحل رشد و تولید قارچ دکمه‌ای در سالن پرورش
پس از ضدعفونی سالن، عملیات داشت در سه مرحله انجام می شود:
۱- رشد ریسه‌ها در کمپوست
مرحله ای که بذر شروع به رشد می کند را پنجه دوانی یا ریسه دوانی می گویند. و شاهد تولید میسیلیوم در سطح کمپوست هستیم. بعد از رشد میسیلیوم در بسترها با درجه حرارت سالن ۲۵_۲۴ درجه سانتی گراد و درجه درون کمپوست ۲۷ درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی حدود ۸۰% و مقدار کمی هوای تازه و تاریک بودن سالن بعد از گذشت ۱۵_۱۴ روز میسیلیوم تمام سطح کمپوست را می پوشاند.
بهترین دما برای ریسه دوانی در کمپوست ۲۵ درجه سانتی گراد است.
برخی از پرورش دهندگان یک یا دو روز بعد خاکدهی آبپاشی سبکی انجام می‌دهند به طوریکه آب نتواند وارد کمپوست شود.
۲- رشد ریسه‌ها در خاک
بطورمعمول بعد از ۱۳تا۱۴ روز میسیلیوم قارچ در کمپوست نفوذ کرده وکلنی قارچ بصورت لکه ای در سطح بستر دیده می‌شود که بتدریج به هم متصل می‌شوند و یک پوشش سفید رنگ در سطح بستر تشکیل می‌شود. در این موقع سطح بستر باید با خاک پوششی پوشانده شود.
با کاهش دمای سالن، دمای بستررا به ۲۴درجه سانتیگراد می‌رسانیم و رطوبت ۸۵%. پس از ۴تا۵ روز آثاررشد میسیلیوم درخاک مشهود است که معمولا تا روز ۷تا۱۱ پس از خاک دادن میسیلیوم کامل درخاک رشد می‌کند.
و آبپاشی کامل زمانی شروع می‌شود که میسیلیوم رشد خود را آغاز کرده باشد. پس از خاکدهی سطح را با روزنامه یا پلاستیک می‌پوشانند و در شبانه روز ۳ تا ۴ بار روزنامه را خیس می‌کنند.
رافلینگ (خراش دهی خاک) به دو صورت انجام می شود
سطحی: جابجایی ۱تا۲ سانتیمتر خاک. این کار در روز ۵یا۶ خاکدهی انجام می‌شود.
عمقی: در روز ۳یا۴ خاکدهی.
۳- مرحله هوادهی
پس از اینکه میسیلیوم روی خاک را پوشاند، مرحله هوادهی و شوک دهی شروع می‌شود. برای این کار حرارت سالن را طی ۲تا۳ روز به ۱۶تا۱۸ درجه سانتیگراد کاهش می‌دهند و عمل تهویه با هوای آزاد انجام می‌شود. در این مرحله نشانه های تشکیل اندام های باردهی شروع می‌شود. تقریبا ۲ هفته بعد از خاکدهی این مرحله شروع می‌شود. در واقع با شوکدهی قارچ را تحریک می‌کنیم از مرحله رویشی وارد مرحله زایشی شود.
تهویه هوای تازه و نگه داشتن Co۲ در حدPPM 1000
از زمان شروع شوکدهی تا اولین برداشت ۱۰تا۱۲ روز طول می‌کشد.
برداشت قارچ دکمه ای
برداشت قارچ حدود ۷تا۱۰ روز بعد از خاکدهی شروع می‌شود.
برداشت معمولا در سه مرحله انجام می‌شود که به هر مرحله یک فلش می‌گویند. فاصله هر فلش از فلش قبلی ۵تا۷ روز است (معمولا ۲ فلش اول اقتصادی می‌باشد). هر فلش ۴تا۶ روز طول می‌کشد که در این مدت هر روز برداشت داریم. بعد از آن دو روز طول می‌کشد تا فلش بعدی ظاهر شود.
اوج برداشت هر فلش روز دوم و سوم شروع فلش است
در طول دوره برداشت هر دو روز یکبار باید آبیاری سبک توسط مه پاش فقط روی خاک انجام شود. رطوبت نسبی سالن ۸۵تا۹۰%
بسته بندی قارچ دکمه ای
قارچ تازه بیش از ۴۸ ساعت در حرارت ۲۰درجه سانتیگراد قابل نگهداری نیست. می‌توان به مدت یک هفته در حرارت ۴درجه سانتیگراد نگهداری کرد.
قارچ دکمه‌ای بر اساس کیفیت به ۳ دسته تقسیم بندی می‌شود:
* درجه ۱ ← کلاهک کاملا بسته
* درجه ۲ ← کلاهک باز شده اما تیغه های زیر کلاهک(لامل) مشخص نیست.
* درجه ۳ ← کلاهک کاملا باز شده ← برای خشک کردن و کنسرو کردن خوب هستند.
پرورش قارچ دکمه ای در منزل
با رعایت تمام استانداردهایی که در مقاله توضیح داده شد، امکان پرورش قارچ دکمه ای در منزل (انباری یا زیرزمین) با وسایل سرمایش و گرمایش خانگی امکانپذیر است.
در صورتی که علاقمند به کار در این زمینه هستید جهت راه اندازی و بازاریابی فروش می توانید از مشاوران ما کمک بگیرید.
آموزش پرورش قارچ دکمه ای
برای تولید قارچ در گام اول باید یک سالن مناسب و استاندارد احداث کرد و متناسب با اندازه سالن تجهیزات و تاسیسات مناسب را پیاده سازی نمایید و در کنار آن آموزش تخصصی در مورد تولید و پرورش و مهمتر از آن مبارزه با آفات بیماری را دیده باشید. اگر مبتدی هستید باید اطلاعات تخصصی خود را بالا ببرید و اگر در این زمینه اطلاعی ندارید قبل از سرمایه گذاری می توانید با شرکت در دوره پرورش قارچ دکمه‌ای در مجموعه افکار آذین سبز از صفر تا صد تولید و پرورش قارچ دکمه ای را آموزش ببینید.
شرکت افکار آذین سبز زیر نظر جهاد کشاورزی دوره پرورش قارچ خوراکی دکمه ای برگزار می‌کند. این دوره ۱۲ ساعت است و مهارت آموزان بعد از پایان دوره گواهی مهارت جهاد کشاورزی دریافت می کنند. لازم به توضیح است که دوره آموزشی بصورت تئوری و عملی در آموزشگاه و کارخانه برگزار می شود. جهت کسب اطلاعات بیشتر با مشاوران ما تماس بگیرید.
